نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 د انشجوی د کتری معماری، گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

2 استاد یار، گروه معماری، واحد تبریز، د انشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

3 استادیار، گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

4 د انشیار، گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

در عصر کنونی، پایداری، به‌عنوان یکی از فرآیندهای علی و معلولی صنعتی شدن، مطرح‌شده است و ضرورت‌های مکان­پایدار، ارزیابی­ها پیرامون مکان را موردتوجه قرار داده و پایداری اجتماعی مکان به معنای توانمندی مکان برای غلبه بر چالش‌ها و مسائل و واکنش بهینه به تغییرات محیط در بستر افزایش توجهات جهانی قرارگرفته است. این مطالعه، باهدف تبیین الگوی شاخصه­های پایداری اجتماعی ­مکان در فضاهای آموزش ­معماری، به جهت ارتباط بین کیفیت آموزش و تعامل انسان-محیط، در قالب تحقیقی توسعه­ای-کاربردی، با روش تحلیل­عاملی، به‌صورت کتابخانه­ای و میدانی، در دو فاز مطالعه کیفی و کمی صورت گرفته است. محدوده تحقیق به دانشکده معماری دانشگاه هنراسلامی تبریز تحدید شده­ و نمونه­گیری با روش‌های ترکیبی بنیادی به دو صورت هدفمند و تصادفی بوده است. نتایج، نشان از تأثیر شش عامل، تناسبات عملکردی فضا، هویت­مندی مکان و تعاملات­اجتماعی، خوانایی و تناسبات­زمینه­ای، سرزندگی و زیبایی­شناسی ­بصری، آسایش­محیطی و تأمین شرایط رفاهی بر پایداری اجتماعی مکان را دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آلتمن، ایروین. (1382). محیطورفتاراجتماعی،خلوت،فضایشخصی،قلمرووازدحام. (جواهر افسر و علی نمازیان، مترجمان). تهران: دانشگاه شهید بهشتی. (نشر اصلی اثر 1975).
الکساندر، کریستوفر. (1396). معماری و راز جاودانگی. (مهرداد قیومی بیدهندی، مترجم). (ویراست سوم). تهران: انتشارات روزبه.
اوستروفسکی، واتسلاف. (1387). شهرسازیمعاصر. (لادن اعتضادی، مترجم). (چاپ دوم). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ایرانمنش، محمد؛ و خواجه­پور، الهام. (1393). آموزش معماری پایدار یا آموزش پایدار معماری. هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، 19(1)، 83-92.
جاودان، مجتبی؛ و رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا. (1389). اندازه­گیری شاخص‌های توسعه پایدار اجتماعی در حوزه­های روستایی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مورد: بخش سربند (شهرستان شازند- استان مرکزی). کاربرد سنجش از راه دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه­ریزی. 1(1)، 65-78.
جیکوبز، جین. (1392). مرگوزندگیشهرهایبزرگآمریکایی. (حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، مترجمان). تهران: دانشگاه تهران، (نشر اصلی اثر).
چاهوشی­ساروی، سیده فاطمه؛ و جلالی­مطهری، ستاره السادات. (1395). بررسی جایگاه فرهنگ و نیازهای انسان در معماری بومی تبرستان با رویکرد پایداری اجتماعی. کنفرانس بین‌المللی مهندسی معماری و شهرسازی. تهران: دبیرخانه دائمی کنفرانس.
حسن­زاده، زهرا؛ و فرخ زاد، محمد. (1396). مروری بر شاخص‌های پایداری اجتماعی در معماری و شهرسازی. سومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری. شیراز.
حکیم­زاده، فرزاد؛ و عبدالملکی، جمال. (1390). پروپوزال نویسی در مطالعات کیفی و ترکیبی. چاپ اول، جامعه شناسان، تهران.
حنیفه، فاطمه؛ رشیدکلویر، حجتالله؛ کاسه­گر محمدی، شعیب؛ و ابوالقاسمی، عباس. (1397). پیش­بینی تمایلات اجتماعی بر اساس شاخص‌های قلمروگرایی در ساکنین مجتمع­های مسکونی شهر رشت. معماری و شهرسازی پایدار، 6(2)، 85-96.
راجرز، ریچارد. (1384). معماران بزرگ و طراحی پایدار. (حمید حسینمردی، مترجم)، آبادی، 14(7)، 110-114.
رزمجوی، رها؛ و نصر، طاهره. (1394). راهکارهای پایداری اجتماعی در معماری امروز شیراز (در بررسی مؤلفه‌های معماری زندیه). همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی. اردیبهشت 17، (1-16). رشت: دانشگاه پیام نور استان گیلان. بازیابی 20 آبان، 1397، از https: //www.civilica.com/paper- NCIIAU01_181.html.
رضوانی، محمدرضا؛ مطیعی­لنگرودی، سیدحسن؛ پورطاهری، مهدی؛ و عزیزی، فاطمه. (1394). مهاجرپذیری و توسعه پایدار اجتماعی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: روستاهای مهاجرپذیر منطقه کلان‌شهری تهران 1). فصلنامهبرنامه­ریزیمنطقه­ای، 19(5)، 71-84.
زبردست، اسفندیار. (1396). کاربرد روش تحلیل عاملی اکتشافی (EFA) در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای مورد پژوهی: سنجش وضعیت پایداری اجتماعی در کلان‌شهر تهران. نشریههنرهایزیبا-معماریوشهرسازی، 22(2)، 5-18.
سجادی، ژیلا؛ و محمدی، کاوه. (1390). تحلیل اجتماعی فضایی در بافت­های فرسوده شهری (مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر سردشت). برنامه­ریزی شهری، 2(6)، 55-70.
سلحشور، نیما. (1388). طراحی معماری ایستگاه­های قطار ­شهری. تهران: انتشارات کارور.
شجاع، حامد؛ و سجادزاده، حسن. (1394). چگونگی استفاده از فضاهای باز در مجتمع­های تجاری برای برقراری پایداری و تعادل اجتماعی. کنفرانس ملی مهندسی معماری، عمران و توسعه کالبدی. اردیبهشت 3، (1-11). کوهدشت: شهرداری کوهدشت. بازیابی 10 مهر، 1397، از https: //www.civilica.com/paper- ACPD01-201.html..
شولتز، کریستین نوربرگ. (1381). معماری: حضور،زبانومکان. (علیرضا سید­احمدیان، مترجم)، تهران: معمار نشر.
شیعه، اسماعیل؛ دانشپور، سیدعبدالهادی؛ و روستا، مریم. (1396). تدوین مدل شاخص‌های مکانی پایداری اجتماعی به کمک روش دلفی و تکنیک شانون. معماریوشهرسازیآرمان­شهر، 19، 119-129.
صادقی، علیرضا؛ پناهی، نیلوفر؛ و زارع، پریسا. (1397). تبیین کیفیت‌های محیطی مؤثر بر مشارکت شهروندان در عرصه­های عمومی شهری به‌عنوان بعد اجتماعی توسعه پایدار (مورد پژوهی: شهر شیراز). معماری و شهرسازی پایدار، 6(2)، 17-33.
صدقی بوکانی، ناصر؛ سید عباس­زاده، میرمحمد؛ قلعه­ای، علیرضا؛ مهاجران، بهناز؛ و باقری­مجد، روح­اله. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر بهره­وری و ارتقای کیفیت مراکز و واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 2. مدیریت بهره­وری، 29(8)، 119-142.
ضرغامی، اسماعیل. (1387). اصول پایداری اجتماعی در مجتمع­های مسکونی. تهران: دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران.
طاهریان، مونا؛ زارع، لیلا؛ و شومال، سعید. (1394). تأثیر فرهنگ ایرانی بر معماری اسلامی مسکونی ایران با رویکرد پایداری اجتماعی. همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی-اسلامی. اردیبهشت 17، (1-13). رشت: دانشگاه پیام نور استان گیلان. بازیابی 20 آبان، 1397، از https: //www.civilica.com/paper- NCIIAU01_264.html.
غفوریان، میترا؛ افشین مهر، وحید؛ و نوروزی­زاده، زهرا. (1396). بازشناسی مؤلفه­های پایداری اجتماعی مؤثر بر افزایش تعاملات اجتماعی در مجموعه­های مسکونی (مطالعه موردی: محله اباذر، تهران). هویت شهر، 30(11)، 31-44.
گل، یان. (1387). زندگیدرفضایمیانساختمان‌ها. (شیما شصتی، مترجم). تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
لنگ، جان. (1383). آفرینشنظریهمعماری: نقشعلومرفتاریدر طراحیمحیط. (علیرضا عینی­فر، مترجم). تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
مافی، عزت اله؛ و عبداله­زاده، مهدی. (1396). ارزیابی پایداری اجتماعی کلان‌شهر مشهد. پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 15، 8(1)، 65-78.
محمدی­مقدم، یوسف. (1386). شاخص‌های بهره­وری در دانشگاه علوم انتظامی، فصلنامۀ دانش انتظامی،9(14)، 184-201.
مهرگان، حسین؛ رستگار­دولت­آباد، امین؛ و اسماعیل­دخت، محمد­رضا. (1392). سهم اجتماع­پذیری معماری در طراحی معماری پایدار، کنفرانس بین‌المللی مهندسی معماری و شهرسازی. تهران: دبیرخانه دائمی کنفرانس.
نوری، فاطمه؛ و مهروان، عباس. (1395). سنجش ابعاد پایدارى اجتماعى در فضاى فرهنگى نگارخانه (نمونه موردى: نگارخانه کلهر شهر کرمانشاه). مطالعاتمحیطىهفتحصار، 17(5)، 25-34.
واعظ­زاده، ساجده؛ نقدی، اسدالله؛ و ایاسه، علی. (1394). مؤلفه‌های پایداری اجتماعی در برنامه‌های توسعه ایران. مطالعاتتوسعهاجتماعیایران، 7(2)، 45-59.
وزیری، وحید. (1391). بهبود بهره­وری فضاهای آموزشی با رویکرد به نقش بهره­بردار در روند ساماندهی فیزیکی محیط کلاس، پایان­نامه دکتری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
Agenda 21. (1992). United Nations Conference on Environment Development. UN: Brazil.
Cerny, B. A., & Kaiser, HF. (1977). A study of a measure of sampling adequacy for factor-analytic correlation matrices. Multivar Behav Res., 12(1), 43-47.
Chan, E. & Lee, G.K.L. (2008). Critical Factors for Improving Social Sustainability of Urban Renewal Projects. Social Indicators Research, (85)2, 243.
Choguill, C. L. (2008). Developing sustainable neighborhood. Habitatinternational,32(1).41-48.
Colantonio, A. (2008). Traditional and emergingprospect in social sustainability. Measuring socialsustainability: Best practice from urban renewalin the EU. Headington, Oxford Brookes University: Oxford Institute for Sustainable Development (OISD). international land markets group.
Comrey, A. L. (1978). Common methodological problems in factor analytic studies. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 46, 648-659.
Dempsey,N., Bramley, G., Power, S., & Brown, C. (2011).The social dimention of sustainable development: defining urban social sustainability.Sustainable development,19, 289-300.
Dempsey, N., Bramley, G., Power, S., & Brown, C. (2009). The Social Dimension of Sustainable Development; Defining Urban Social Sustainability, Sustainable Development, (17), 56. Retrieved April 07, 2018, from www.interscience.wiley.com /DOI: 10.1002/sd.417.
Holmberg, J., & Sandbrook, R. (1992). Sustainable development: what is to be done?’, in Holmberg, J. (ed.) Policies for a Small Planet, Earthscan, London, 19–38.
Howard, M. C. (2016). A Review of Exploratory Factor Analysis Decisions and Overview of Current Practices: What We Are Doing and How Can We Improve?.International Journal of Human-Computer Interaction,32(1), 51-62.
Madanipour, A. (2000). Design of Urban Space: An Inquiry into a Social-spatial Process (F. Mortezaee, Trans.). Tehran: Processing and Urban Planning Co.
Maslow, A. H. (1977). Motivation und Personlichkeit. Olten: Walter.
Mckenzie, S. (2004). Social Sutainable: Towards some definitions, Hawke ResearchInstitute. University of South Australia: http://www.hawkecentre.unisa.edu.au/institute/
Mutlak, N., & Schwarze, R. (2013). Elements of a theory of social sustainability. Taking stock of socialscience approaches, unpublished manuscript (available from the authors): https://www.researchgate.net/publication/259465973
Newman, O. (1996). Creating Defensible Space. Philadelphia: Diane Pub Co.
Rapoport, A. (1981). Identity and Environment:Cross-cultural perspective. London: Billing and sons limited.
Widok, A. (2009). Social Sustainability: Theories, Concepts, Practicability. Berlin: Shaker Verlag.
World Commission on Environment and Development (1987). Our Common Future, Oxford University Press: Oxford.